1-KLASİSİZM (KURALCILIK):
Özellikleri:
· Bu akım, daha çok şiir ve tiyatroda etkili olmuştur.
· Akıl ve sağduyu, akımın en önemli özelliğidir.
· Konular eski Yunan ve Latin kaynaklardan alınmıştır.
· Önemli olan konu değil, konunun işleniş biçimidir. (Bu yönüyle Divan debiyatına benzer. )
· “Sanat için sanat” anlayışı hakimdir.
· Sanatçılar, kişiliklerini yani kendilerini gizlemişlerlerdir.
· Klasiklere göre aklın denetiminden geçmeyen hiçbir duygu, eserde yer almaz .
· Klasikler, eserlerinde hiç değişmeyen tipleri işlemişlerdir.
· Klasisizm’de seçkinlerin dili yalın bir biçimde kullanılmıştır. Bunun yanında Klasisizm’de özlülük esas alınır.
· Tiyatroda üç birlik kuralına uyma zorunluluğu vardır.
· Kahramanlar, dış görünüşleriyle değil ruhsal özellikleriyle ele alınır.
· Bu akımın esasları Boileau’nun ‘Şiir Sanatı’ adlı eserinde belirtilmiştir.
· Klasisizm’de en önemli unsur insandır. Bunun dışındakiler pek önemli değildir.
· Kahramanlar seçkin kişilerden seçilir.
TEMSİLCİLERİ:
1-DESCARTES (1596-1650)
· Edebiyat ve matematik eğitimi alan sanatçı,Klasisizm’in düşünce yönünü hazırlamıştır.
· İtalyan sanatçı özellikle felsefi konularda eserler vermiştir.
· Eserleri: Metafizik Düşünceler, Metod Üzerinde Konuşma , Felsefenin İlkeleri ,Ahlak Üzerine Mektuplar, Tabiat Işığı Altında
2-MOLLİERE (1622-1673)
· Hem Fransız hem de dünya edebiyatının en önemli komedi sanatçılarındandır.
· Molliere, komedilerinde hem düşündürür hem de güldürür.
· Komedilerinde insanların en gülünç yanlarını doğal ve yalın bir biçimde ve de mizahi bir anlayışla anlatır.
· Eserleri: Tartuffe,Cimri, Kibarlık Budalası, Hastalık Hastası,Zoraki Takip, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Gülünç Kibarlar, Zorla Evlenme,Don Juan, Bilgiç Kadınlar
3-CORNAİLLE (1606-1684)
· Fransız edebiyatının en önemli oyun yazarlarından olan sanatçı, aynı zamanda ünlü bir şairdir.
· Özellikle trajedi türünde eserler veren sanatçı, oyunlarında psikolojik çözümlemelerden ve dramatik gerilimlerden yararlanır .
· Eserleri: Le Cid, Horace, Cinna , Polyeucte, La Pilace Royae...
4-RACİNE(1639-1699)
· Fransız edebiyatının en önemli trajedi yazarlarındandır.
· Üç birlik kuralına uygun, psikolojik güzelliği olan eserler vermiştir.
· Şiirlerinde ölçü ve uyumluluk esastır.
· Eserlerinde ihtiraslarına esir düşen insanların zaaflarını anlatır.
· Eserleri: Borenice , Bazajet , Athaile…
5-LA FOUNTEİNE(1621-1695)
· Fabllarıyla ünlü olan sanatçı, konularını eski Yunan ve Latin kaynaklarından almıştır.
· Konuşturduğu hayvanlar üzerinden insanların kusurlarını ortaya koyarak bu kusurları düzeltmeye çalışır.
· Fablları manzum öykü biçimindedir.
6-FENELON(1651-1715)
· Telemaque(Telemak) romanıyla tanınan sanatçı, Fransız edebiyatının önemli sanatçılarındandır.
· Aynı zamanda başpiskopos olan sanatçı, yazdığı bu roman yüzünden başpiskoposluktan çıkarılmıştır.
7-DANİEL DEFOE(1661-1731)
· İngiliz edebiyatının önemli sanatçılarından olan Daniel Defoe, gazeteciliğin yanında çeşitli mesleklerde çalışmıştır.
· “Robinson Cruse” adlı eseriyle tanınan sanatçı,eleştirileri yüzünden birçok kez hapse girmiştir.
8-BOLİEAU(1636-1680)
· Klasisizm’in kurallarını belirleyen sanatçı, önemli bir hiciv yazarıdır.
· Hukuk ve ilahiyat eğitimi alan sanatçı, şiir ve eleştiri türünde eser vermiştir.
· “Şiir Sanatı” sanatçının en önemli eseridir.
Akımın Diğer Temsilcileri:
· Pascal
· La Fayette
· La Bruyere
· La Rochefoucault
Türk Edebiyatındaki Temsilcileri:
· Şinasi
· Ahmet Vefik Paşa
· Yusuf Kamil Paşa
2-ROMANTİZM (COŞUMCULUK)
Özelikleri:
· Akıl ve sağduyu, yerini duygu ve coşkuya bırakmıştır.
· Konular, tarihten ve ulusal kaynaklardan alınmıştır.
· “Toplum için sanat” anlayışı benimsenmiştir.
· Romantikler , kahramanlarını toplumun her tabakasından seçer ve bu kahramanların iyileri çok iyi; kötüleri çok kötüdür.
· Romantizm’de trajedi ve komedinin yerini dram almıştır. Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.
· Romantikler, eserlerinde kişiliklerini gizlememişlerdir.Görüşlerini açıkca ifade etmişlerdir.
· Romantizm’de zıtlıklar mevcuttur.
· Romantizm’de süslü sanatlı bir anlayış benimsendiğinden dil son derece ağırdır.
· Romantizm’de aşk,ölüm, özgürlük gibi kavramlar işlenmiştir.
· Romantizm’de doğa tasvirleri ağırlıktadır.
· Romantizm’in kuralları Victor Hugo’nun “Cromwell” adlı eserinde belirtilmiştir.
· Romantizm”de özellikle lirik şiir ,dram tiyatrosu ,roman , deneme ,gezi yazısı gibi türler gelişmiştir.
TEMSİLCİLERİ:
FRANSIZ EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
1-VİCTOR HUGO(1802-1885)
· Fransız edebiyatı ve Romantizm’in en önemli temsilcisidir.
· “Cromvell” adlı eserinde Romantizm’in esaslarını belirlemiştir.
· Eselerinde özgürlük, eşitlik , vatan ve tabiat sevgisi gibi temaları işler.
· Eserlerinde özellikle de şiirlerinde başarılı bir tasvir ve uslup kullanmıştır.
· Kendisinden sonra gelen birçok sanatçıyı etkilemiştir.
· Sefiller,Notre Dame ‘nin Kamburu (roman)
· Sonbahar Yaprakları ,Işıklar ve Gölgeler ,Akşam Şarkıları (şiir)
· Cromwell ,Kral Eğleniyor, Ruy Blas (dram tarzı oyun )
2-J.J.ROUSSEAU (1712-1778)
· Fransız filozof ve şairdir.
· ” Toplum Sözleşmesi” adlı eseri en önemli yapıtıdır.
· ”Romantik” kelimesini ilk kullanan Rousseau, toplum konusunda eşitlik , özgürlükve halk egemenliğini savunmuştur.
· Eserleri: Emile, Toplumsal Sözleşme İtiraflar, Diyaloglar
3-LAMARTİNE (1790-1869):
· Fransız edebiyatının romantik şair ve romancılarımızdandır.
· Romantik şiirin önemli temsilcilerinden olan Lamartine’nin şiirlerinde ince bir duygusallık ile derin bir heyecan görülür.
· Romantizm’in özelliği olan tabiat tasvirleri Lamartine’de sıkça görülür.
· Eserleri: Graziellla, Rapheel, Tefekkürler, Dindar ve Şairane Ahenkler ,Bir Meleğin Düşmesi
4-ALEXANDER DUMAS(1802-1870)
· Önce oyunlarıyla sonra tarihsel romanlarıyla ünlenmiştir.
· “Üç Silahşörler” ve “Monte Kristo Kontu” önemli iki eseridir.
5-A.DE MUSSET(1810-1857)
· Fransız edebiyatında şiir ve tiyatrolarıyla tanınmıştır.
· Eserlerinde kişinin iç dünyasını ,aşkı ve maceraları anlatır.
· Yazdığı şiirlerden dolayı “gençlik ve aşk şairi” olarak tanınmıştır.
· Eserleri: Bir Zamane Çocuğunun İtirafları , Geceler , Tanrıya Bağlanan Umut , İspanya ve İtalya Hikayeleri
FRANSIZ EDEBİYATINDAKİ DİĞER TEMSİLCİLERİ:
· Cheteaubriand
· M.De. Steal
· Geord Stand
ALMAN EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
1-GOETHE (1749-1832)
· Alman Romantizm’in kurucusudur.
· Şirlerinde aşk duygusuna geniş yer vermiş ve lirik temalar işlemiştir.
· “Genç Werther'in Acıları” adlı eseriyle ünlenmiştir.
· Shiller ile tanıştıktan sonra daha çok tiyatro türünde eser vermiş “Faust” adlı oyunu, en önemli tiyatro eseridir .
2-SHİLLER(1759-18069
· Alman edebiyatının önemli dram şairlerinindendir.
· Şiirleri filozofik şiir niteliğindedir.
· Çizdiği başarılı karakterlerle de romantik tiyatronun en başarılı temsilcisi sayılır.
· Dramlarında genellikle isyan ,doğa ihtilal ve özgürlük gibi temaları işlemiştir.
· Eserleri: Haydutlar,Don Karlos ,Wilhem Tell, Maria Stuart, Mutluluk Şarkısı
İNGİLİZ EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
W.SHAKESPEARE (1564-1616)
· Hem şiir hem düzyazı hem de tiyatrolarıyla ünlü olan sanatçı, İngiliz edebiyatının ve dünya edebiyatının öncülerindendir.
· Hem komedi hem dram hem de trajedi türünde eser veren sanatçının eserleri, hem Klasisizm’e hem de Romantizm’e girer.
· Komedilerinde olağanüstü mizah duygusu, dramlarındaysa aşk ,kin, dostluk gibi temaları işlemiştir.
· Sanatçı, eserlerini nazım- nesir karışık yazmıştır.
· Eserleri: Hamlet,Makbeth, Romeo ve Juliet, Othello Kral Lear ,Jül Sezar, Tutuş(trajedi) Venedik Taciri, Yanlışlıklar Komedyası, Hırçın Kız, Veronalı İki Centilmen Bir Yaz Gecesi Rüyası On İki, Gece (komedya)
RUS EDEBİYATI:
PUŞKIN (1799-1837)
· Romantizm’in en önemli Rus temsilcisidir.
· Canlandırdığı kişilikleri eleştirel bir tutumla vermesi, insan ile toplum arasındaki ilişkiyi anlatması nedeniyle gerçekçiliğin hazırlayıcısı da sayılır.
· Şiir , hikaye,tiyatro,roman ve manzum hikaye türünde eserler vermiştir .
· Eserleri: Yüzbaşının Kızı,Maça Kızı , Kafkas Esiri Çingeneler,Bahçesaray Çeşmesi
ROMANTİZM’İN TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
· Namık Kemal
· Abdülhak Hamit Tarhan
· Ahmet Mithat Efendi
· Recaizâde Mahmut Ekrem(şiirlerinde)
3-REALİZM (GERÇEKÇİLİK)
Özellikleri:
· “Sanat için sanat” anlayışını savunmuşlardır.
· Realizm’de gözlem , belge ve ankete önem verilir.
· Realistler, eserlerini oluştururken insanları eğitmeyi amaçlamamışlardır.Bu yüzden eserlerinde gerçekleri anlatan gözlemci durumundadırlar.
· Realizm’de sanatçılar kişiliklerini gizleyip eserlerine yansıtmaz.
· Realizm’de açık ve yapmacıksız bir uslup kullanılmıştır.
· Realizm’de biçim güzelliği de konu kadar önemlidir.
· Realizm, özellikle roman ve tiyatro türünde gelişmiştir.
· Realistlere göre “roman toplum üzerine tutulan bir aynadır.”
· Realizm’de gerçek hayatta görülen olaylar ve kişiler anlatılmıştır.
· Gustave Flaubert’in yazdığı “Mademe Bowary” adlı eseriyle Realizm Romantizm’e galip gelmiştir.
TEMSİLCİLERİ:
FRANSIZ EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
1-STENDHAL(1783-1849
· Fransız edebiyatının en büyük realist sanatçılarındandır.
· Bütün eserlerini kuru bir uslupla yazmıştır.
· Gezi,anı ,hikaye ve roman türünde eserler vermiştir.
· Romanı tpolum üzerinde gezdirilen bir aynaya benzetir.
· Eserlerinin değeri sanatçı öldükten sonra anlaşılmıştır.
· “Parma Manastırı”, “Kırmızı ve Siyah” önemli romanlarıdır.
2-GUSTAVE FLAUBERT (1821-1880)
· Realizm’in kurucusu ve en önemli temsilcisidir.
· Yapıtlarında dil, anlatım ve biçim kusursuzluğuna önem verir.
· Sanatçı, eserlerinde kişiliğini gizlemiş; kahramanlarının duygu ve hareketlerinin gerçek olmasına dikkat etmiştir.
· Eserleri: Nademe Bovary ,Duygusal Eğitim Salambo Üç Hikaye
3- H. DE BALZAC (1799-1850)
· Fransız edebiyatının ve Realizm’in en önemli temsilcilerindedir.
· Eserlerinde kişileri ve toplumu tüm ayrıntılarıyla incelemiş, olayları eleştirel bir tutumla sergilemiş ve güçlü bir gözlemle romanlarını yazmıştır.
· Sanatçının romanlarında şahıs kadrosu kalabalıktır.
· Eserlerinde toplum hayatını ve her tabakadan insanın yaşamını anlatarak ölümsüz tipler oluşturmuştur.
· Eserleri : İnsanlık Komedyası, Goriot Baba, Vadideki Zambak, Egenie Grandet, Köy Hekimi, Otuz Yaşındaki Kadın, Mutlak Peşinde, Tılsımlı Deri
RUS EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ
1-TURGANYEV (1818-1883)
· Rus edebiyatının en önemli realist sanatçılardandır.
· Genellikle günlük sorunları ve toplumun belli başlı problemlerini eserlerinde işlemiştir.
· Eserlerinin çoğunda toprak köleliğine karşı çıkmış ve mücadeleleri anlatmıştır.
· Eserleri : Babalar ve Oğullar ,Duman , İlk Aşk, Taşralı Kadın, Köyde Bir Ay,Bir Avcının Notları, Fırtınadan Önce
2-GOGOL(1809-1852)
· Rus edebiyatında eleştiri türünde eser veren en önemli sanatçılardandır.
· Eserlerinde köylülerin dünyasını, Rusların toplumsal sorunlarını , kölelik sistemine karşı çıkma tema olarak işlenmiştir.
· Eserleri: Ölü Canlar ,Müfettiş ,Palto,Kumarcılar,Mayıs Gecesi, Bir Delinin Notları,Petersbug Hikayeleri
3-DOSTOYEVSKİ (1821-1881)
· Realizm’in Rus edebiyatındaki en önemli temsilcisidir.
· Eserlerinde dine,geleneklere ve ruh tahlillerine yer vermiştir.
· Acıma ve psikoloji, yapıtlarının iki temel öğesidir .
· Sanatçı Rusya ‘nın toplumsal sorunlarını eserlerinde işlemiştir.
· Arkadaşlarıyla devleti yıkmaya çalıştıkları gerekçesiyle tutuklanmış, bu sayede Rus halkını daha yakından tanımıştır.
· Eserleri: Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler, İnsancıklar, Ecinniler,Budala,Ezilenler,Kumarbaz,Yer Altından Notlar ,Ölü Bir Evden Anılar , Ev Sahibesi, Delikanlı
4-TOLSTOY(1828-1910)
· Rus ve dünya edebiyatının en büyük romancılarındandır.
· Fransızcayı iyi öğrenmiş ve Fransız sanatçılardan etkilenmiştir.
· Sanatcı, eserleride özellikle köylülerin hayatını anlatmıştır.
· Güçlü bir hayal dünyasına sahip olan Tolstoy, düşüncelerini birleştirerek nitelikli eserler vermiştir.
· Hayatının son döneminde kendini dine vermiş; ancak kiliseden aforoz edilmiştir.
· Eserleri: Savaş ve Barış ,Anna Karenina Diriliş,Hacı Murat İvan İlyiçin Ölümü, Yaşayan Ölü (roman) İnsan Neyle Yaşar ,Halk İçin Hikayeler ,Sivastopol Hikayeleri , Efendiyle Uşak (hikaye)
5-ANTON ÇEHOV (1860-1904)
· Rus edebiyatının en büyük durum hikayecisidir.
· Öykülerinde olay yerine durum öne çıkar.
· Öykülerinin yanında tiyatro türünde de eser vermiştir.
· Üslubunda şiirsellik ön plana çıkar .
· Eserleri: Vişne Bahçesi,Vanya Dayı, Martı Altı Numaralı Koğuş ,Üç Kız Kız Kardeş, Büyücü Kadın
6-M.GORKİ (1868-1936)
· Rus edebiyatının gerçekçi romancılarındandır.
· Hiçbir eğitim almadan kendisini yetiştiren sanatçı, eserlerinde çocukluk yıllarını ve gençlik döneminde yaşadığı acıları anlatmıştır.
· Sanatçı, sosyal gerçekçiliğin de öncüsü olmuştur.
· Eserleri: Küçük Burjuvalar ,Ana , İtalya Hikayeleri Benim Üniversitelerim ,Çocukluğum, Sıkıntı ,Serseri, Ekmeğimi Kazanırken
İNGİLİZ EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ :
1-C.DİCKENS (1812-1870)
· Realist romanın İngiliz edebiyatındaki öncüsüdür.
· Eserlerinde 19. yy. İngiltere’sinin sorunlarını anlatmıştır.
· Dünya çapında eleştirel - gerçekçi bir romancı sayılan sanatçı, gerçekleri ayrıntılı betimlemelerle belirtmiştir.
· Eserleri: Oliver Twist, Antikacı Dükkanı, Büyük Umutlar,Davit Capperfield
ABD EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
1-ERNEST HEMİNGWAY (1898-1961)
· Amerikan edebiyatının gerçekçi sanatçılarından olan yazar, aynı zamanda gazetecidir.
· Eserlerinde ezilen insanların sorunlarını , adaleti, tabiat güzelliklerini, yaşama sevinci gibi konuları ele almıştır.
· Sanatçı,1953’te Nobel Barış Ödülü’nü almıştır.
· Eserleri : Güneş Gene Doğar, Silahlara Veda , Çanlar Kimin İçin Çalıyor, İhtiyar Adam ve Deniz , Bahar Sesleri, On Hikaye,Çağımızda, Kadınsız Erkekler, Öğleden Sonra Ölüm, Beşinci Kol
2-J.STEİNBACK (1902-1968)
· ABD edebiyatının realist sanatçılarından olan Steinback, toplumcu ve gerçekçi sanatçıdır.
· Eserlerinde Natüralizm ile Realizm’in özellikleri görülür.
· Eserlerinde yaşadığı toplumun sorunlarını ve toplumun değişim hareketlerini anlatır.
· Sömürülen yoksul halkın sorunlarını da anlatarak bunlara bireysel çözüm getirir.
· Eserleri : Fareler ve İnsanlar, Gazap Üzümleri, Kenar Mahalle , Sardalya Sokağı, Acı Yakutlar , Altın Kupa , Al Midilli, Uğurlu Gece Bitmeyen Kavga, Uğurlu Perşembe... Venedik Taciri,12.Gece Bir yaz Gecesi Rüyası , Hırçın Kız (komedi )
4-NATÜRALİZM (DOĞALCILIK)
Özellikleri:
· 19.yy.ın 2. yarısında Fransa’da Realizm’in daha ileri ve abartılı biçimi olarak ortaya çıkmıştır.
· Natüralizm’in kurucusu ve en önemli temsilcisi Emile Zola’dır.
· Natüralistler eserlerinde çirkin hatta iğrenç yönleri yansıtır.
· Olaylar ve kişiler bir bilim adamı gözüyle ele alınır.
· Soyaçekim, çevrenin insan üzerindeki etkisi, gözlem ve deney Natüralistler için son derece önemlidir.
· Natüralistler; toplumu büyük laboratuara ,kendilerini ise bilim adamına benzetirler.
· Natüralistler, herkesin anlayabileceği sade bir dil kullanmışlardır.
· Natüralistler, kahramanlarını toplumun her tabakasından seçebilmişlerdir.
· Natüralizm’de roman,öykü, ve tiyatro türleri gelişmiş ve bu türdeki eserler genellikle bir tezi (düşünceyi) savunur.
· Natüralistler, sanatın bir fayda sağlaması gerektiğine inandıkları için “ toplum için sanat” anlayışını savunmuşlardır.
· Natüralistler, “Determinizm” anlayışını edebiyata yerleştirmiştir.
· NOT:Determinizm,tabiat olaylarında aynı sebeplerin aynı şartlarda aynı sonucu doğurmasına denir.
TEMSİLCİLERİ:
FRANSIZ EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
1-EMİLE ZOLA (1840-1902)
· Natüralizm’in kurucusu ve en önemli temsilcisidir.
· İçinde yaşadığı toplumu,bütün genişliği ve içyüzüyle göstermek istemiştir.
· Deneysel roman tarzında eser veren sanatçı, üslubunun aşırılıkları yüzünden eleştirilmiştir.
· Şair ruhlu sanatçı olan Zola, şiirsel bir anlatımı benimsemiştir.
· Eserleri: Nana,Germinal ,Toprak ,Bir Aşk Sayfası ,Hakikat, Meyhane
2-A.DAUDET (1840-1987)
· Fransız edebiyatının önemli romancılarındandır.
· Edebiyata şiirle başlamış, daha sonra hikaye ve romanla devam etmiştir.
· Eserlerinde betimleyici anlatıma önem vermiş ,doğal ve canlı bir dil kullanmıştır.
· Sanatçı ,eserlerini belgelere dayandırarak yazmıştır.
· Eserleri: Pazartesi Hikayeleri ,Küçük Şey , Tarasconlu Tartarin, Alplerde,Tarascon Savunması,Tarascon Limanı, Sapho , Değirmenden Mektuplar
3-GUY DE MAUPASSANT (1850-1893)
· Natüralist akımın etkisinde kalan sanatçı, Fransız edebiyatının önemli roman ve hikaye yazarlarındandır.
· Olay hikayeciliğinin öncüsü olan sanatçı bu tarza adını vermiştir.
· Sade ,süssüz bir dil kullanan sanatçı, insanların bencilliklerini karamsar bakışla anlatmıştır.
· Hikayeleri sürükleyici olduğundan merak uyandırıcıdır.
· Eserleri: Ay Işığı , Tombalak , Güzel Dost , Ölüm Kadar Acı , Küçük Raque ,Bir Hayat
4-CONCOURT KARDEŞLER
· Özellikle roman türünde eser veren sanatçılar, Natüralizm’in etkisinde kalmışlardır.
· Eserlerinde 18. yy. Fransız tarihini anlatmışlardır.
· Eserleri: Manette Salomon, Journal,…
TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ
· Nabizâde Nazım
· Reşat Nuri Güntekin (Bazı eserleri)
· Memduh Şevket Esendal
· Hüseyin Rahmi Gürpınar
· Sait Faik Abasıyanık
5-PARNASİZM (ŞİİRDE GERÇEKÇİLİK):
Özellikleri:
· Realizm’in şiirdeki yansıması olan Parnasizm, 19. yy.ın 2. yarısında Romantik Şiir’e tepki olarak doğmuştur.
· Betimlemeye, düşünceye ,söyleyiş güzelliğine ve biçim kusursuzluğuna önem verilmiştir.
· Parnasizm, duygudan çok düşünceye önem verdiği için tabiatı nesnel betimlemelerle ele almıştır.
· Parnasizm’e göre “şiir” eğitici amaç taşımaz,güzellik oluşturmak amacıyla yazılır.
· Parnasizm’de şimdiki zaman yerine geçmişin parlak kişi ve olayları anlatılır.
· “Plastik güzellik” esas alındığından nazım türü , uyak türü , ölçü ve ses uyumu bu güzellikle sağlanmıştır.
· Parnasyenler, dilin kurallara uygun ve kusursuz olmasına dikkat etmişlerdir.
· Dış dünyada gördüklerini tarafsız bir gözle anlatan Parnasyenler,eserlerinde kişiliklerini gizlemişlerdir.
· Parnasizm’de“sanat için sanat” anlayışı hakimdir.
TEMSİLCİLERİ:
FRANSIZ EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ
1-GAUTİER (1811-1872)
· Fransız edebiyatının önemli şair ve eleştirmenlerindendir.
· Sanat için sanat anlayışının kurucularındandır.
· Güzelliğin ancak biçimle olabileceğine inanmış, bu yüzden biçim kusursuzluğuna önem vermiştir.
· Eserleri: Muhtelif Şiirler, Mineler ve Akikler Momie’nin Romanı, Romantizmin Tarihi
2- L. DE LİSLE (1818-1894)
· Fransız edebiyatının diğer önemli şairlerindendir.
· Sanatçı;biçime , güzelliğe ,ses uyumuna ve nesnellik gibi kavramlara önem vermiştir.
· Sanatçı, insanlık tarihinin tüm aşamalarını eserlerinde anlatmıştır.
· Eserleri: Trajik Şiirler Antik Şiirler, Barbar Şiirler
AKIMIN DİĞER TEMSİLCİLERİ:
· Heredia (En öneli eseri Ganimetler)
· Banwille (Akrobik Şiirler, Fransız Şiirinin Küçük Kitabı)
TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ
· Yahya Kemal Beyatlı
· Tevfik Fikret
· Cenap Şehabettin ‘in bazı şiirleri
6-SEMBOLİZM (SİMGECİLİK)
Özellikleri:
· 19.yy.ın sonlarında Parnasizm’e tepki olarak ortaya çıkmıştır.
· Sembolizm’de dış dünya; olduğu gibi değil ,kişiler üzerinde uyandırdığı izlenimler biçiminde algılanır.
· Anlatımın kapalı olmasına özellikle dikkat edilmiştir. Çünkü güzelliğin kapalılıkta olduğuna inanılmıştır.
· Sembolistler “sanat içi sanat” anlayışındadırlar.
· “Musiki” ve “ahenk” en önemli iki kavramdır.
· Sembolistlerin dili, imge ve mecazlarla yüklü olduğu için son derece ağırdır.
· Sembolistler, düşüncelerini doğrudan anlatmak yerine sezdirerek anlatırlar.
· Sembolistlere göre şiirde anlam aranmaz.Çünkü şiir anlaşılmak için değil ,duyulmak için yazılır . (ses,ahenk)
· Sembolistler, şiirlerinde alacakaranlık,günbatımı,gündoğumu gibi belirsizlik olan anları anlatır.(Ahmet Haşim )
TEMSİLCİLERİ:
FRANSIZ EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
1-C.BAUDELAİRE (1821-1867)
· Sembolizm’in en önemli temsilcisidir.
· Fransız şiirinin gelişmesinde ve değişmesinde büyük rol oynamıştır.
· Şiirlerindeki gerek klasik geleneğe gerekse çağdaş zihniyetlere karşı isyanı ve kafa tutması dikkat çekicidir .
· Eserleri: Kötülük Çiçekleri,Yapma Cennetler, Paris Sıkıntısı, İşte Kalbim, Esrar ve Haşhaş, Küçük Mensur Şiirler
2-PAUL VARLEİNE (1844-1896)
· Sanatçı, ilk dönemlerinde Parnasizm’in son dönemlerinde ise Sembolizm’in etkisinde şiirler yazmıştır.
· Şiirde hayal dünyasına, doğanın alaca karanlığına ve renkli görünümüne yönelmiştir.
· Fransız şiirine yeni bir hava getiren sanatçı, canlılık ile musikiyi birleştirmiştir.
· Eserleri: Zuhal Şiirleri, Güzel Şarkı , Usluluk, Aşıkların Bayramı, Şiir Sanatı
3-ARTHUR RİMBAUD (1844-1896)
· Sembolizm’in etkisiyle şiirler yazan sanatçı, özellikle burjuva sınıfını ve Katolik Kilisesi’ni sert bir dille eleştirmiştir.
· Bir süre Varlaine ile çalışmış ve gezgin bir hayat yaşamıştır.
· Hayatı boyunca yaptığı taşkınlıkları “Cehennemde Bir Mevsim” adlı eserinde toplamıştır.
· Eserleri: Cehennemde Bir Mevsim ,Tanrısal Esinler ,Sarhoş Gemi, İlhamlar
4-STEPHANE MALLERME (1842-1898)
· Modern batı şiirinin kurucusu sayılan sanatçı, Sembolizm’in de en önde gelenlerindendir
· Ölmeden tüm şiirlerini “Hirodias” adlı eserinde toplamak için çalışmış ancak bu eseri bitirememiştir.
· Eseleri: Eski Tanrılar, Şiirler, Şaçmalar, Edgar Poe’nin Şiirleri
5-ANDRE GİDE (18860-1951)
· Sanatçı, hayatı boyunca toplumsal ve bireysel ahlakın en önemli ölçütünün bireyin içtenliği ve kendini savunması olduğunu iddia etmiştir.
· Sorunlara karşı hoşgörülü olmayı savunmuştur.
· Sömürgeciliğe karşı çıkmış ve sömürgeciliği eleştirmiştir.
· Eserleri: Kalpazanlar (roman ), Dünya Nimetleri,Denemeler (deneme)
AMERİKAN EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ:
1-EDGAR ALLEN POE (1809-1949)
· Amerikan edebiyatının yazar ve şairidir.
· Gazetecilik de yapan sanatçı, hemen her türde eser vermiştir.
· Sanatçı, ayrıca çağdaş öykünün kurucusu da sayılır.
· Sanatçının şiirleri ritim, müzik bakımından ve teknik bakımdan başarılıdır.
· Eserleri: Morg Sokağı Cinayeti ,Kuzgun, Altın Böcek ,Çanlar, İşitilmedik Hikayeler
7-EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)
Özellikleri:
· 19.yy.ın sonlarında ortaya çıkmış bir akımdır .
· Resimde gelişmiş, daha sonra bütün güzel sanatları etkilemiştir.
· Sembolizm’e benzer.
· Dış dünyada görülen varlıklar gerçek yönüyle değil, insanda uyandırdığı izlenimleriyle anlatılır.
· Anlam belirginliğinden çok kapalılık esas alınmıştır.
· Sanatçılar; dış dünyaya, ondaki varlıklara ve nesnelere karşı ilgisizdir.
· Varlığın gerçekliği ve nesnelliği ikinci plana atılmış, kişisel yorum ön plana çıkarılmıştır.
Temsilcileri:
· Rilke (Genç Bir Şaire Mektuplar,Dolino Mersiyeleri,Resimli Kitap, Yeni Şiirler, Rilke’nin Aşk ve Ölüm Şarkısı
· J.Joyce (Oda Musikisi Dublinliler,Sürgünler,On Paralık Şiiler)
· Edgar Degas
· Paul Cezanne
8-EKSPRESYONİZM (DIŞAVURUMCULUK)
Özellikleri:
· 20. yy. da Empresyonizm’e tepki olarak doğmuştur.
· Duyguların ve iç dünyanın öne çıkarıldığı bir akımdır.
· Genel olarak güzel sanatları etkilemiş, insanların en gizli yönlerini açığa vuran bir anlatım yolu seçmiştir.
· Amacı insanların ruhsal durumlarını anlatmaktır.
TEMSİLCİLERİ:
· Franz Kafka
· T.S. Eliot
· Van Gogh
· James Joyce
9-KÜBİZM
Özellikleri:
· 20.yy.ın başlarındaEmpresyonizm’e tepki olarak doğmuştur.
· Daha çok resim alanında gelişmiştir.
· Devamlı olan ve değişmeyen eşyanın özünün betimlenmesine çaba gösterilmiştir.
· Kübistler, eşyanın özünün gösterilmesi gerektiğine inanmışlardır.
· Kübistlere göre yalnız dış dünyayı değil, duyguları da anlatmak gerekir .
Temsilcileri:
· Picosso
· Max. Jakop
· A.Salmon
10-FÜTURİZM (GELECEKÇİLİK)
Özellikleri:
· En önemli temsilcileri İtalyan şair Marinetti ile Rus şair Moyokovski’dir.
· 1909 ‘da Marinetti tarafından yayımlanan bir bildiri ile ortaya çıkmıştır.
· Fütüristlere göre edebiyat uyuşukluk ve durgunluktan sıyrılmalıdır.
· Dizelerde makine ve çark sesleri duyurulmaya çalışılmaktadır.
· Fütüristlere göre şiir; her türlü atılımı, sanayi girişimlerini, tersaneyi ve makineyi övmelidir.
Temsilcileri:
· Marinetti
· Mayokovski
Türk Edebiyatındaki Temsilcisi:
· Nazım Hikmet Ran
11-EGZİSTANSİYALİZM (VAROLUŞÇULUK)
Özellikleri:
· 20.yy.ın ortalarında Fransa’da ortaya çıkan ve yaygınlaşan felsefe akımıdır.
· Akım temsilcileri, insanın kendisini bulmasını ve özünü elde etmesi gerktiğini savunmuştur.
· Akıma göre insanın geleceğini yine insanın kendisi belirler.
· Akım sanatçıları, insanın kendisini aşmaya ve özgür olmaya mecbur olduğuna inanırlar.
Temsilcileri:
· Jean Paul Sartre
· Albert Camus
12-DADAİZM (KURALSIZLIK)
Özellikleri:
· Kuralsızlığı kural edinen ve her şeye kuşkuyla bakan edebiyat akımıdır.
· 20. yy.ın başında TristanTizara ve arkadaşları tarafından ABD’ de kurulan bir akımdır.
· Dadaistlere göre çevredeki hiçbir şeyin doğruluğuna ve varlığına inanılmamalıdır.
· Dadaistler, aklın hiçbir değerinin olmadığını kabul eder.
· Dadaistler, dil ve estetik kurallarını bırakarak başıboş bir yol izlemişlerdir.
Temsilcileri
· TristanTizara
· Luis Arogon
· Andre Breton
Türk Edebiyatındaki Temsilcileri:
· Orhan Veli Kanık
13-SÜRREALİZM (GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)
Özellikleri:
· 1924 yılından sonra Dadaizm’in yerine geçen ve Fransa’da Andre Breton ile arkadaşları tarafından kurulan bir akımdır.
· Sürrealizm’in esasları S. Freud ‘un “psikanaliz” kuramına dayanır.
· Sürrealistlere göre insanın ne olduğunu anlayabilmek için aklın ve mantığın baskısından sıyrılmak gerekir
· “Bilinçaltı” ,”rüya” bu akımın en önemli iki maddesidir.
· Akım temsilcilerine göre şiirin konusunu rastlantılar ,rüyalar ve olağanüstülükler oluşturur.
· İnsanı bütünüyle anlayabilmek için Bilinçaltı ,rüya ve hayalgücü ele alınmalıdır.
Temsilcileri:
· Luis Aragon, Andre Breton, Paul Eluart
· Türk Edebiyatınki Temsilcileri:
· Orhan Veli Kanık
Yorum Gönder