Ögretici Metinler

Öğretici Metinler

1. Deneme:

·       Sanatçının herhangi bir konuyu kendi düşünce ve yorumunu da katarak içten bir anlatımla vermesidir.

·       Denemede konu sınırlaması yoktur.

·       Denemede verilen bilgilerin kanıtlanma zorunluluğu yoktur.

·       Deneme ,kişisellik taşıdığından ''ben'' in ülkesi olarak adlandırılır.

·       Dünya edebiyatında deneme türüyle özdeşlesen ve en önemli örneklerini veren sanatçı, Montaigne'dir.

·       Türk edebiyatında ise deneme türünün ilk örnekleri Tanzimat’la birlikte verilmeye başlanmıştır.

·       Nurullah Ataç  :                         Karalama Defteri

·       Ahmet Haşim   :                        Gurabahane-i Laklakan           :

·       Ahmet Hamdi Tanpınar:          Beş Şehir

·       Suut Kemal Yetkin :                  Denemeler

·       Sabahattin Eyüpoğlu :              Mavi ve Kara

2-Eleştiri (Tenkit):

·       Herhangi bir sanatçıyı  veya sanat eserini değerlendirmek amacıyla yazılan edebi türdür.

·       Eleştiride amaç okuyucuyu bilgi sahibi yapıp eseri tanıtmaktır.

·       Nesnel eleştirilere rastlansa da eleştirilerin çoğu özneldir.

·       Türk edebiyatındaki ilk eleştiri örneği Namık Kemal'in Tahrib-i Harabat adlı eseridir.

·       Nurullah Ataç,Mehmet Kaplan,Yakup Kadri,Cenap Şahabettin ve Cemil Meriç önemli eleştirmenlerdendir.

3-Makale:

·       Alanında uzmanlaşmış kişilerce yazılmış bilimsel yazılardır.

·       Makalelerin kanıtlanma zorunluluğu vardır.

·       Makale bilimsel yazı olduğu için süslü ve sanatlı bir anlatımdan kaçınılır, ciddi bir üslup kullanılır.

·       Türk edebiyatında yazılan ilk makale Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’dir.

·       Didaktik özellikler taşıyan makale, gazete ve dergilerde yayımlanır.

4-Fıkra: 

·       Güncel herhangi bir olayın sanatçının yorumunu da içererek anlatılmasıdır.

·       Fıkralar da gazete ve dergilerde yayımlanır.

·       Fıkranın en önemli özelliği gündemdeki olayları anlatmasıdır.

·       Fıkraların kanıtlanma zorunluluğu yoktur.

5-Gezi Yazısı (Seyahatnâme):

·       Gezilip görülen yerlerin bilgi verilmek amacıyla anlatılmasıdır.

·       Eski bir tür olan gezi yazısı, denince akla gelen ilk eser, Evliya Çelebi'nin “Seyahatnâme” adlı eseridir.

·       Dünya edebiyatında ise Marco Polo ve İbn-i Batuta önemli gezi yazarları vardır.

·       Türk edebiyatındaki ilk seyahatname örneği Seydi Ali Reis'in “Mirat’ül Memâlik” adli eseridir.

6- Biyografi (Yaşam Öyküsü):

·       Sosyal hayatta herhangi bir alanda tanınmış kişilerin hayatlarının başka biri tarafından kaleme alınmasıdır.

·       Biyografinin Divan edebiyatındaki karşılığı Tezkire’dir.

·       Türk edebiyatındaki ilk tezkire örneği de Ali Şîr Nevâi 'nin “Mecâlis'ün Nefâis” adlı eseridir.

7-Otobiyografi( Özyaşam Öyküsü):

·       Herhangi bir alanda ün yapmış birinin kendi hayatını  anlatmasıdır.

8-Monografi:

·       Ünlü bir kimsenin hayatını, kişiliğini, eserlerini ayrıntılarıyla anlatan veya bilimsel bir alanda özel bir konu üzerine yazılan inceleme yazısıdır.

·       Monografinin biyografiden farkı, ele alınan kişinin herhangi bir özelliğinin derinlemesine incelenmesidir.

9-Günlük (Günce):

·       Herhangi bir kişinin günlük yaşadıklarını günü gününe tarih belirterek anlatmasıdır.

·       Günlüğün Divan edebiyatındaki karşılığı Ruznâme’dir.

10-Anı (Hatıra):

·       Kişinin yaşadıklarını veya tanık olduklarını anlattığı edebi türdür.

·       Hatıralar, yaşanan döneme ışık tuttukları için tarihi belge niteliğindedir.

·       Hatırayı günlükten ayıran en önemli nokta, hatırada tarihin olmamasıdır.

·       Ziya Paşa: Defter-i Amal

·       Halit Ziya Uşaklıgil : Saray ve Ötesi,Kırk Yıl

·       Halide Edip Adıvar : Mor Salkımlı Ev

·       Yakup Kadri : Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı

·       Falih Rıfkı Atay : Çankaya,Ateş ve Güneş

11- Mektup:

·       Birbirinden ayrı yerlerde yaşayan ve birbirleriyle iletişim kurmak isteyen insanların birbirlerine sıcak ve samimi bir üslupla yazdıkları ve mesaj anlamı taşıyan yazılardır.

·       Mektuplar; Özel mektuplar,Siyasi Mektuplar,Edebi Mektuplar olmak üzere üçe ayrılır.

·       Bir mektubun edebi değer taşıyabilmesi için mektuplaşan kimselerin veya mektubun edebi yönünün baskın olması gerekir.

·       Türk edebiyatındaki ilk mektup örneği Fuzuli'nin Şikayetname adlı eseridir.

12- Nutuk (Söylev):

·       Bir topluluğa güzel düşünceler aşılamak o topluluğu duygulandırıp coşturmak amacıyla söylenen güzel ve etkili sözlerdir.

·       Türk Edebiyatındaki ilk nutuk örneği Göktürk Kitabeleridir.

13- Röportaj:

·       Herhangi bir gerçeği araştırıp incelemek amacı ile o konu hakkında bilgi sahibi olmak için herhangi bir kimseyle konuşmaktır.

·       Röportaj gazeteciliğin en önemli dallarındandır.

14- Sohbet(Söyleşi):

·       Herhangi bir düşünceyi veya konuyu yazarın karşısında biri varmış gibi günlük,sıradan samimi bir dille anlatıldığı düşünce yazılarıdır.

·       Nurullah Ataç,Ahmet Rasim,Şevket Roda en önemli sohbet yazarlarındandır. 

15 –Mülâkat:

·       Uzmanlık alanlarında tanınmış kişilerle yaşamları,çalışmaları ya da istenilen herhangi bir konuda sorulu- cevaplı karşılıklı  görüşmeyle yapılan  ve bunların  yazıya geçirilmesiyle oluşan bir türdür.

Eyüp ELMAS

Facebook - Twitter